Δεν είναι λίγες οι φορές που χρειάστηκε σαν εκπαιδευτικός να επέμβω σε διαμάχες ανάμεσα στους μαθητές στην παραδοσιακή τάξη. Το ίδιο κι εσείς. Ωστόσο τα πράγματα είναι ακόμα πιο περίπλοκα όταν διενέξεις παρουσιάζονται σε ηλεκτρονικές.
Το ερώτημα γιατί είναι πιο εύκολο να δημιουργηθούν παρεξηγήσεις διαδικτυακά με απασχολεί από την αρχή της πορείας μου στην ηλεκτρονική μάθηση. Τι μας κάνει πιο θαρραλέους πίσω από μια οθόνη ενός υπολογιστή ή κινητού; Γιατί ένα ηλεκτρονικό μάθημα εκτροχιάζεται πιο εύκολα από διαμάχες ανάμεσα στους συμμετέχοντες; Ας δούμε που οφείλεται αυτό και πως μπορούμε να αντιμετωπίσουμε διαμάχες πριν προκύψουν αλλά και κατά τη διάρκεια του μαθήματος.
Ανεξάρτητα από την ηλικία στην οποία απευθύνεστε (μαθητές δημοτικού, γυμνασίου, λυκείου, ενήλικες) προσαρμόστε τα βήματα στις ανάγκες του μαθήματος. Σε αυτό το άρθρο προσπάθησα να καλύψω όλες τις βαθμίδες.
Η ηλεκτρονική τάξη
Στην ασύγχρονη ηλεκτρονική τάξη του E-Class, e-me, Moodle, Schoology κα το μάθημα εξελίσσεται ανεξάρτητα από τον τόπο και τον χρόνο. Δηλαδή εκπαιδευτικοί και μαθητές δε χρειάζεται να είναι συνδεδεμένοι την ίδια ώρα για να συμμετάσχουν στις δραστηριότητες του μαθήματος. Αν υπάρχει διάδραση στην μαθησιακή ομάδα, συνήθως αυτή γίνεται σε ηλεκτρονικές συζητήσεις (chat), φόρα και εγγραφές σε Wiki όπου υπάρχουν σχόλια.
Κι εκεί μπορούν να προκύψουν διαφορετικές απόψεις που μπορούν να οδηγήσουν σε διαμάχες.
Τί μας κάνει πιο θαρραλέους στο διαδίκτυο;
Ο Suller κάνει λόγο για το «φαινόμενο της άρσης αναστολών» “disinhibition effect” στον κυβερνοχώρο, όπου λείπει η πρόσωπο με πρόσωπο επαφή. Υποστήριξε ότι οι άνθρωποι όταν βρίσκονται πίσω από την οθόνη λένε και κάνουν πράγματα που δε θα έκαναν συνήθως σε έναν κόσμο που έχει φυσική επαφή.
Είναι πιο χαλαροί, έχουν λιγότερες αναστολές και εκφράζονται πιο ανοιχτά. Μερικές φορές οι άνθρωποι μοιράζονται κρυφά συναισθήματα, φόβους, επιθυμίες. Ή δείχνουν ασυνήθιστες πράξεις καλοσύνης και γενναιοδωρίας. Από την άλλη, το φαινόμενο της άρσης αναστολών μπορεί να μην είναι τόσο αθώο. Αγένεια, αυστηρή ή και κακόβουλη κριτική, θυμός, μίσος αλλά και απειλές, είναι συχνά φαινόμενα αυτής της άρσης αναστολών.
Suller 2002, The Psychology of Cyberspace
Στην ψυχολογία μας στο διαδίκτυο θα προσθέσετε και τα προβλήματα του γραπτού λόγου που αφήνει περιθώρια για ασάφειες, διφορούμενα μηνύματα και αιτίες ή αφορμές για παρεξήγηση. Τα διάφορα emojis δε μπορούν να αντικαταστήσουν τον τόνο της φωνής, την έκφραση του προσώπου ή τις χειρονομίες.
Ο Νικήτας Παρίσης στο άρθρο του «Η Εξω-Γλωσσική Επικονωνία: Η τεχνολογία και τα νέα Αλφάβητα» βλέπει την εκτεταμένη χρήση των emojis ως μια νέα μορφή επικοινωνίας. Παρά τα όποια θετικά, ο γλωσσικός κώδικας με τα emoji έχει περιορισμένη νοηματική εμβέλεια και καλλιεργεί τη γλωσσική ένδεια.
Ένα χαμόγελο σε σχόλιο μπορεί να εκληφθεί ως ειρωνεία και αρκεί για να ανάψει τα αίματα.
Έχετε δει πόσο εύκολα ξεφεύγει η κατάσταση στα κοινωνικά δίκτυα Facebook, Instagram, Twitter; Το ίδιο εύκολο είναι να ξεκινήσουν φασαρίες και σε ένα ηλεκτρονικό μάθημα.
Πώς μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε;
1. Βάλτε κανόνες καλής συμπεριφοράς (Netiquette)
Όπως η παραδοσιακή τάξη, έτσι και η ηλεκτρονική έχει κανόνες καλής συμπεριφοράς. Είναι το Savoir Vivre του διαδικτύου και λέγεται «Network Etiquette» ή για συντομία Netiquette. Η ιστοσελίδα του Saferinternet.gr έχει μια λίστα 9 κανόνων που μπορείτε να τροποποιήσετε ανάλογα με την ομάδα-στόχο. Πχ. για παιδιά μικρότερης ηλικίας μπορούν να απλοποιηθούν. Για μαθητές ή εκπαιδευόμενους μεγαλύτερης ηλικίας μπορείτε να αφήσετε τη λίστα ως έχει.
Επίσης η ίδια σελίδα έχει ένα Quiz που μπορούν να κάνουν οι μαθητές, ώστε να διαπιστώσουν αν γνωρίζουν τους κανόνες καλής συμπεριφοράς. Είναι λίγο παλιό, καθώς έχει πλατφόρμες, όπως το Hi5, στις ερωτήσεις και γι’ αυτό στο δικό μου το μάθημα άλλαξα μερικές ερωτήσεις. Αυτό που μου άρεσε ιδιαίτερα και το κράτησα ήταν η προτροπή ότι μαθητές κάτω των 13 ετών δεν επιτρέπεται να έχουν λογαριασμούς σε κοινωνικά δίκτυα.
2. Ζητήστε από τους μαθητές να τους αποδεχτούν
Μόλις διαβάσουν τους κανόνες καλής συμπεριφοράς στη Netiquette και κάνουν το κουίζ, βάλτε μια ψηφοφορία να επιλέξουν αν συμφωνούν ή όχι. Θα χρειαστεί να τους εξηγήσετε ότι για να συνεχίσουν να συμμετέχουν στο μάθημα όλοι θα πρέπει να δηλώσουν ότι συμφωνούν.
3. Επέμβετε άμεσα αν χρειαστεί
Υπάρχουν περιπτώσεις που ακόμα και από μια σύγκρουση απόψεων μπορεί να βγει ένα πολύ όμορφο αποτέλεσμα. Το αν θα αφήσετε το «πλεονέκτημα», όπως το λένε στον ποδοσφαιρικό κόσμο, εξαρτάται αποκλειστικά από την εμπειρία σας. Μπορείτε να το αφήσετε στην αρχή να εξελιχθεί με την ελπίδα ότι θα βγει κάτι χρήσιμο για όλους. Αν δείτε όμως ότι η κατάσταση πάει να ξεφεύγει, μη διστάσετε να επέμβετε και να επαναφέρετε την τάξη.
Δε θέλετε αψιμαχίες σε ένα περιβάλλον που δεν υπάρχει φυσική επαφή. Έχετε επίσης υπόψη ότι κατά πάσα πιθανότητα οι συμμετέχοντες θα φέρουν διαφορές ή διενέξεις από την παραδοσιακή τάξη. Σταματήστε οτιδήποτε μπορεί να χαλάσει το όμορφο κλίμα.
4. Προσπαθήστε να διαμεσολαβήσετε
Στην πρώτη φάση οι εμπλεκόμενοι θα επιχειρηματολογήσουν. Εκμεταλλευτείτε αυτή την ευκαιρία και προσπαθήστε να εκθέσετε και τις δύο απόψεις σε ένα σύντομο κείμενο. Με αυτό τον τρόπο θα δείξετε ότι υπάρχουν διαφορετικές οπτικές γωνίες για το ίδιο θέμα, οι οποίες τεκμηριώνονται.
Ή ζητήστε τους να επαναδιατυπώσουν τα επιχειρήματά τους με τη μορφή σύντομης λίστας. Έτσι η διαφωνία θα πάρει τη μορφή εργασίας, που θα κρατήσει το ενδιαφέρον της ομάδας. Όλοι θα περιμένουν να δουν το αποτέλεσμα και όχι τη διαμάχη να εξελίσσεται.
5. Επικοινωνήστε με τους εμπλεκόμενους
Αν διαπιστώσετε ότι οι διαμάχες δεν υποχωρούν ή μεταφέρονται σε άλλες δραστηριότητες, επικοινωνήστε με τους εμπλεκόμενους. Με προσωπικά μηνύματα μέσα στην ηλεκτρονική τάξη, μέσω Skype, Viber ή τηλέφωνο κάντε την πρώτη κίνηση ώστε να συμμορφωθούν.
Αν έχετε αναρτημένες ώρες συνεργασίας ζητήστε τους να επικοινωνήσουν μαζί σας ή, αν θεωρήσετε ότι θα βοηθήσει, κάντε μια τηλεδιάσκεψη μαζί τους. Η τηλεφωνική επικοινωνία λειτουργεί πολύ διαφορετικά από το γραπτό λόγο και ίσως λύσει προβλήματα και διαμάχες πιο γρήγορα από τη γραπτή σε μηνύματα ή ένα φόρουμ.
6. Έχετε Σχέδιο Β για τους «ταραξίες»
Το ξέρω ότι ήταν πολύ σκληρό να αποκλείσετε μαθητές από την κύρια ηλεκτρονική τάξη. Ωστόσο, δε θα ήταν σωστό να τους αποκλείσετε από το μάθημα. Μπορείτε να τους μεταφέρετε σε άλλη ηλεκτρονική τάξη που θα έχει το ίδιο υλικό, ωστόσο οι δραστηριότητες από ομαδικές θα έχουν μετατραπεί σε ατομικές. Φυσικά, δεν είναι καθόλου εύκολο να μετατρέψει κανείς ένα μάθημα που υλοποιείται ομαδοσυνεργατικά (group format) σε ατομικό (self-paced). Θα χρειαστεί παραπάνω χρόνο εργασίας από μέρους σας.
Το Σχέδιο Β είναι το ίδιο μάθημα, μόνο που οι μαθητές σας θα το παρακολουθούν ατομικά χωρίς να υπάρχει διάδραση με άλλους. Γι’ αυτό περιλαμβάνει μόνο ό,τι έχει να κάνει με το υλικό του μαθήματος και με εσάς ως εκπαιδευτικούς. Θα χρειαστεί να αφιερώσετε όμως περισσότερο χρόνο, προκειμένου να βρείτε εναλλακτικές δραστηριότητες που θα είναι το ίδιο αποτελεσματικές, θα προσφέρουν την ίδια μαθησιακή εμπειρία και θα κρατήσουν το ενδιαφέρον των μαθητών αμείωτο.
Πως μπορείτε να το κάνετε αυτό; Δείτε στο άρθρο μου «Κάντε την ηλεκτρονική τάξη πιο ελκυστική: 9 ιδέες».
Επόμενα βήματα
Μέχρι τώρα έχετε γνωστοποιήσει κανόνες καλή συμπεριφοράς που έγιναν από όλους αποδεκτές, έχετε μεσολαβήσει, έχετε έρθει σε επικοινωνία με τους «ταραξίες», έχετε επέμβει πυροσβεστικά. Κάνατε ό,τι περνούσε από το χέρι σας, για να συνεχίσετε να δουλεύετε. Ακόμα και τους μαθητές που δημιούργησαν θέμα, τους μεταφέρατε σε ένα εναλλακτικό μάθημα με το ίδιο υλικό, ατομικές δραστηριότητες και χωρίς να υπάρχει διάδραση σε ομάδα.
Στόχος σας είναι να προσφέρετε ένα δημιουργικό περιβάλλον μάθησης κάτω από δύσκολες συνθήκες, πχ. απόσταση, έλλειψη φυσικής επαφής, συνθήκες εγκλεισμού, όπως πρόσφατα κτλ. Κι εκεί πρέπει να εστιάσετε για το καλό όλων όσων συμμετέχουν.
Η ηλεκτρονική τάξη να είναι μια ευχάριστη μαθησιακή εμπειρία και όχι πεδίο συγκρούσεων με ή χωρίς αιτία.
Έχετε αντιμετωπίσει διαμάχες σε ηλεκτρονικές τάξεις ως μαθητές; Ως εκπαιδευτικοί; Πώς τις αντιμετωπίσατε;
